Herkese selamlar! Bu blog yazısında, sizlerle birlikte hücre ve organelleri keşfedeceğiz. Hücre ve organeller, TYT bölümünde sorulan veya sorulmayan bir konu. Ancak bazı yıllarda organellerden, bazı yıllarda ise madde geçişlerinden sorulabiliyor. İlk olarak organelleri ele alacağız. Sonrasında ise madde geçişlerini inceleyeceğiz. Şimdi başlamadan önce, videoyu beğen ve kanalımıza abone ol butonuna basmanızı rica ediyorum. Şimdi dersimize geçelim.
Hücre Teorisi
Hücre teorisi, canlıların temel yapı taşı olan hücrelere dayanır. Hücre teorisine göre, bütün canlılar bir ya da birden çok hücreden oluşmuştur. Yani canlılar tek hücreli veya çok hücreli olabilirler. Hücreler, canlıların temel yapısal ve fonksiyonel birimleridir. Bizim vücudumuzun makinesi de hücrelerden oluşmuştur. Hücreler, daha önce var olan bir hücrenin bölünmesiyle oluşur. Bir hücrenin bölünmesi sonucunda yeni hücreler meydana gelir. Bu şekilde çoğalırlar. Hücreler, kalıtım materyalini taşır ve ana hücreden yavru hücreye aktarır. Hücrelerde DNA ve RNA bulunur. Metabolik tepkimeler hücrelerde gerçekleşir.
Hücrelerin Yapısı
Hücrelere baktığımızda, prokaryotik ve ökaryotik hücre yapılarına sahip olduklarını görürüz. Prokaryotlar daha ilkel bir yapıya sahiptir ve zarlı organelleri yoktur. Sadece ribozom organeli bulunur. Prokaryotlar, bakteri ve arke gibi organizmalarda bulunur. Ökaryotlar ise zarlı çekirdek ve organellere sahiptir. Ribozom organelini de içerirler. Ökaryotlar, protistler, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar gibi organizmalarda bulunur. Ökaryot hücreler, hücre zarı, sitoplazma ve organellerden oluşur. Çekirdek, ökaryot hücrelerin kontrol merkezidir ve DNA’yı içerir.
Endoplazmik Retikulum (ER)
Endoplazmik retikulum, hücre zarından başlayıp çekirdek zarına kadar uzanan bir içi boş kanal sistemidir. Çekirdek zarı, endoplazmik retikulum zarlarının devamıdır. Endoplazmik retikulum, granüllü ve granülsüz olmak üzere iki tipe ayrılır. Granüllü endoplazmik retikulum, ribozom taşıdığından protein sentezi ve salgı üretimi ile ilgili görevlerden sorumludur. Granülsüz endoplazmik retikulum ise lipid ve steroid sentezi ile ilgilenir. Ayrıca karaciğerde ilaç ve zehirlerin detoksifikasyonunda da görevlidir.
Golgi Aygıtı
Golgi aygıtı, hücre zarından başlayarak çekirdek zarına kadar uzanan bir içi boş kanal sistemidir. Golgi aygıtı, protein ve lipit sentezi ile salgılanmasından sorumludur. Glikoprotein ve lipoprotein gibi maddelerin üretimi ve paketlenmesi Golgi aygıtında gerçekleştirilir. Ayrıca hücre zarının onarımında ve yenilenmesinde de görevlidir.
Lizozomlar
Lizozomlar, hücre içinde sindirim enzimleri bulunduran organellerdir. Lizozomlar, hücre içindeki sindirim işlemlerinden sorumludur. Otoliz adı verilen mekanizma ile yaşlı ve ölmüş hücrelerin yok edilmesi sağlanır. Lizozomlar, Tay-Sachs hastalığı gibi bazı hastalıkların oluşumunda etkili olabilir.
Kofullar
Kofullar, bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan organellerdir. Kofullar, madde depolama, sindirim, boşaltım ve atık depolama gibi görevleri yerine getirir. Merkezi koful, sadece bitki hücrelerinde bulunurken hayvan hücrelerinde bulunmaz. Kofullar, bitki hücrelerinde pektin üretiminde de görevlidir.
Mitokondriler
Mitokondriler, hücrelerin enerji üretimiyle ilgilenen organellerdir. Mitokondriler, oksijenli solunumun ATP senteziyle sonuçlandığı yerlerdir. İçlerinde ETS elemanları bulunur ve fosforilasyon gerçekleştirirler. Mitokondriler, bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunur.
Kloroplastlar
Klooplastlar, bitki hücrelerinde bulunan organellerdir. Klooplastlar, bitkilerde renkli pigmentlerin sentezi ve depolanmasından sorumludur. Kloroplastlar, kromoplastlar ve lökoplastlar olmak üzere çeşitli tipleri vardır. Kloroplastlar, fotosentez tepkimelerinin gerçekleştiği yerlerdir. Diğer plastikler ise bitkilerde farklı görevler üstlenir.
Peroksizomlar
Peroksizomlar, hücre içinde bulunan organellerdir. Peroksizomlar, zehirli maddelerin yok edilmesinden sorumludur. Özellikle karaciğerde ilaç ve zehirlerin detoksifikasyonunda önemli bir rol oynarlar. Peroksizomlar, hidrojen peroksit gibi maddeleri su ve oksijene dönüştürerek etkisiz hale getirirler. Ayrıca yağ asitlerinin dönüşümü ve oksijenin tüketilmesi gibi görevleri de vardır.
Bu yazıda hücre ve organellerin yapıları ve görevleri hakkında bilgi verdik. Hücrelerin temel yapı taşları olduğunu ve organellerin hücrelerin fonksiyonel birimleri olduğunu öğrendik. Ayrıca prokaryotik ve ökaryotik hücre yapıları arasındaki farkları da inceledik. Organellerin görevlerini ve özelliklerini ayrıntılı bir şekilde ele aldık. Sonraki yazılarda hücre ve organellerin daha detaylı özelliklerini ve işlevlerini inceleyeceğiz. Bu yazıyı beğendiyseniz ve daha fazla bilgi almak isterseniz, kanalımıza abone olmayı ve yazıyı beğenmeyi unutmayın. Teşekkürler!
